Thời gian vừa qua, tình trạng xâm hại đến tính mạng, sức khỏe đặc biệt là nạn xâm hại tình dục ở trẻ em có diễn biến phức tạp. Nó xảy ra ở nhiều dạng tội phạm khác nhau như giao cấu, dâm ô, hiếp dâm trẻ em. Trẻ em bị xâm hại tình dục bị ảnh hưởng nghiêm trọng cả thể chất và tinh thần, dẫn tới trẻ dễ bị mặc cảm, phát triển không bình thường, khó hoà nhập với cộng đồng xã hội, nhiều trẻ sau khi bị xâm hại tình dục có sự hoảng loạn do bị sốc về mặt tinh thần. Bên cạnh những căn bệnh xã hội dễ mắc phải khi bị xâm hại, xâm hại tình dục còn có khả năng gây ra những lệch lạc giới tính cho các em. Hành vi này tấn công trực diện đến các nền tảng đạo đức xã hội, gây tâm lý hoang mang, lo sợ và xã hội lên án gay gắt.

Theo thống kê của Trung tâm trợ giúp pháp lý (TGPL) Nhà nước tỉnh Hà  Giang, từ năm 2015 đến nay trên địa bàn tỉnh xảy ra rất nhiều trường hợp trẻ em bị xâm hại tính mạng, sức khỏe, tinh thần và đặc biệt là tình trạng xâm hại tình dục đối với trẻ em là người được TGPL. Việc xâm hại diễn ra theo nhiều hình thức khác nhau như xâm hại tình dục trẻ em, cố ý gây thương tích, lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Chỉ tính từ ngày 01/01/2015 đến ngày 31/12/2020, Trung tâm đã cử 157 lượt Trợ giúp viên pháp lý thực hiện 157 vụ việc tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho trẻ em trong các vụ án: Xâm hại tình dục trẻ em, cố ý gây thương tích đối với trẻ em, lừa đảo chiếm đoạt tài sản… Trong các vụ việc này có 127 vụ việc là xâm hại tình dục trẻ em dưới các hình thức như dâm ô với trẻ em, giao cấu với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi và hiếp dâm trẻ em. Gần 80% các vụ việc TGPL cho trẻ em bị xâm hại là vụ việc TGPL cho trẻ em bị xâm hại tình dục. Những vụ án xâm hại đến các trẻ em nói chung và xâm hại tình dục nói riêng luôn luôn được Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Hà Giang đặc biệt quan tâm. Trung tâm đã chủ động phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng để kịp thời phát hiện và cử người thực hiện TGPL tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho trẻ em là bị hại trong các vụ án hình sự, đặc biệt là bị hại trong vụ án xâm hại tình dục mà trẻ em là nạn nhân trực tiếp.

Tuy nhiên, trong thực hiện TGPL tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho trẻ em là bị hại thường có một số khó khăn như: Người bị hại và gia đình của người bị hại thường có tâm lý e ngại, lo sợ ảnh hưởng đến danh dự, cuộc sống gia đình nên khi xảy ra vụ việc, họ thường không trình báo với cơ quan có thẩm quyền mà giấu diếm, bỏ qua hoặc tự thỏa thuận với người có hành vi phạm tội và gia đình của người phạm tội gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố, xét xử; sự thay đổi tâm, sinh lý của bị hại và gia đình bị hại trong quá trình chờ xét xử, giữa gia đình bị cáo và gia đình người bị hại đã thỏa thuận…qua đó đã gây nhiều khó khăn cho cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và chính Trợ giúp viên pháp lý trong quá trình thực hiện TGPL. Ngoài ra, các Trợ giúp viên pháp lý thực hiện các vụ việc xâm hại trẻ em còn chưa được đào tạo về tâm lý học chuyên sâu, nên khó khăn trong quá trình tiến hành lấy lời khai trẻ em ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án. Quá trình thu thập chứng cứ từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng cũng gặp khá nhiều khó khăn, gia đình bị hại không biết cách thu giữ vật chứng cần thiết để giao nộp cho cơ quan chức năng, một số gia đình để khoảng thời gian dài ngày để thỏa thuận nhưng không thỏa thuận được mới đề nghị cơ quan tố tụng vào cuộc nên vô hình chung đã tạo điều kiện để người thực hiện hành vi phạm tội có đủ thời gian xóa dấu vết, các bằng chứng vật chất.

Để nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ án xâm hại trẻ em, trong thời gian tới cần có những giải pháp thực hiện như: (i)Tuyên truyền, truyền thông về Luật TGPL bằng nhiều hình thức, phương pháp để người dân, đặc biệt là người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn nhận thức đầy đủ hơn về Luật TGPL, Trung tâm TGPL và quyền được TGPL để thực hiện khi có yêu cầu; (ii)Tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng, đảm bảo các vụ án có trẻ em bị xâm hại tình dục; (iii)Đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật về giới, về tình dục, về quyền của phụ nữ và trẻ em một cách sâu rộng, có trọng tâm, trọng điểm để các nạn nhân, gia đình nạn nhân hiểu và nhận thức đầy đủ quyền của mình để đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm phạm tình dục trẻ em, huy động mạnh mẽ sự tham gia của cả cộng đồng trong phòng chống xâm hại tình dục trẻ em; (iv)Nâng cao chất lượng đội ngũ người thực hiện TGPL, đặc biệt là chú trọng đầu tư, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý theo hướng chuyên nghiệp, chuyên sâu đáp ứng nhu cầu TGPL của người được trợ giúp; (v)Thường xuyên tổ chức học tập, trao đổi, rút kinh nghiệm trong công tác TGPL trong hoạt động tố tụng từ các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử các vụ án về xâm hại tình dục ở trẻ em. Đồng thời, nâng cao chất lượng nguồn lực thực hiện TGPL trong đó có TGPL chuyên sâu về trẻ em đảm bảo tính ổn định theo từng lĩnh vực công tác. Có như vậy hoạt động TGPL cho trẻ em đặc biệt là trẻ em bị xâm hại tình dục mới thực sự đem lại hiệu quả góp phần quan trọng trong đấu tranh phòng chống tội phạm, ổn định chính trị, an toàn xã hội ở địa phương./.

Trần Hải Dương – PGĐ Sở Tư pháp